Kinh Văn:

Hán Văn: Phật ngôn: "Sa-môn hành Đạo, vô như ma ngưu, thân tuy hành Đạo, tâm Đạo bất hành. Tâm Đạo nhược hành, hà dụng hành Đạo?"

Dịch Nghĩa: Đức Phật dạy: "Bậc Sa-môn hành Đạo đừng như con trâu kéo xay, tuy thân hành Đạo nhưng tâm lại chẳng theo Đạo. Nếu tâm theo Đạo thì cần gì hành Đạo?"

Lược giảng:

Chương thứ bốn mươi nói rõ rằng tu Đạo là ở tâm chớ không phải ở hình thức. Nếu không đặt hết tâm trí vào Đạo, chỉ chú trọng tới việc phô trương bên ngoài, thì chúng ta sẽ giống như con trâu kéo bàn xay - suốt ngày trâu cứ đi vòng quanh cái cối xay, mải miết kéo tới kéo lui, không hề rời khỏi nhà xay lúa.

Đức Phật dạy: "Bậc Sa-môn hành Đạo đừng như con trâu kéo bàn xay." Thầy Tỳ-khưu tu hành Đạo vô-thượng không nên giống như con trâu kéo bàn xay - cứ ru rú trong nhà xay mà kéo tới kéo lui, quanh đi quẩn lại mãi bên cái cối xay, chẳng ra được tới bên ngoài.

"Tuy thân hành Đạo nhưng tâm lại chẳng theo Đạo." Tuy rằng bên ngoài thì thân của quý vị vẫn tu hành theo Đạo - lạy Phật, tụng Kinh, trì Chú, nhưng bên trong thì tâm của quý vị lại không làm và cũng không chú ý đến những công hạnh ấy.

"Nếu tâm theo Đạo thì cần gì hành Đạo." Nếu tâm của quý vị thật sự muốn tu Đạo, nếu quý vị có thể tu Đạo một cách chuyên nhất, không khởi vọng tưởng, và nếu quý vị có thể luôn luôn ở trong Định, thì quý vị cần gì phải hành Đạo? Trong trường hợp này, quý vị không tu Đạo cũng chẳng sao!

Ở đây ngụ ý là quý vị đã hàng phục được tâm mình. Nếu trong lòng quý vị không còn dấy khởi những vọng tưởng về sắc dục nữa, tức là tâm của quý vị đã được điều phục rồi. Còn nếu quý vị cứ tiếp tục khởi các vọng tưởng về sắc dục, tuy bề ngoài ra vẻ hiền lành, thật thà, nhưng bên trong lại không thành thật, cứ móng tâm vọng tưởng chuyện sắc dục; như thế thì bề ngoài dẫu có tốt đẹp thế nào đi nữa cũng chẳng có ích lợi gì cả!

Cho nên, tu hành cần phải chú trọng ở cái tâm. Hàng phục được tâm mình thì sẽ chứng được quả vị rất chóng. Nếu không hàng phục được tâm mình, cứ khởi các vọng tưởng về sắc dục, thì quý vị chẳng khác gì con trâu kéo bàn xay - cứ quanh quẩn bên cái cối xay mà kéo tới kéo lui, vất vả nhọc nhằn hết sức nhưng chạy không thoát, không ra khỏi nhà xay được !