Kinh Đại Bát Nhã Ba La Mật Đa - Tập 18
Sở dĩ vì sao? Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy không, vô tướng, vô nguyện làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Trong không, vô tướng, vô nguyện về cùng chẳng về bất khả đắc vậy.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy không khởi không tác làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Trong không khởi không tác về cùng chẳng về bất khả đắc vậy.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy không sanh không diệt làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Trong không sanh không diệt về cùng chẳng về bất khả đắc vậy.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy không nhiễm không tịnh làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Trong không nhiễm không tịnh về cùng chẳng về bất khả đắc vậy.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy vô sở hữu làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Trong vô sở hữu về cùng chẳng về bất khả đắc vậy.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy huyễn, mộng, vang, tượng, bóng sáng, ánh nắng, việc biến hóa, thành tầm hương làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Trong huyễn, mộng, vang, tượng, bóng sáng, ánh nắng, việc biến hóa, thành tầm hương về cùng chẳng về bất khả đắc vậy.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy vô lượng vô biên làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Trong vô lượng vô biên về cùng chẳng về bất khả đắc vậy.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy chẳng cho chẳng lấy làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Trong chẳng cho chẳng lấy về cùng chẳng về bất khả đắc vậy.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy chẳng cất lên chẳng đè xuống làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Trong chẳng cất lên chẳng đè xuống về cùng chẳng về bất khả đắc vậy.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy không đi không đến làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Trong không đi không về đến về cùng chẳng về bất khả đắc vậy.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy không thêm không bớt làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Trong không thêm không bớt về cùng chẳng về bất khả đắc vậy.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy chẳng vào chẳng ra làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Trong chẳng vào chẳng ra về cùng chẳng về bất khả đắc vậy.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy chẳng nhóm chẳng tan làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Trong chẳng nhóm chẳng tan về cùng chẳng về bất khả đắc vậy.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy chẳng hợp chẳng lìa làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Trong chẳng hợp chẳng lìa về cùng chẳng về bất khả đắc vậy.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy ngã, hữu tình, mạng giả, sanh giả, dưỡng giả, sĩ phu, bổ đặc già la, ý sanh, nho đồng, tác giả, sử tác giả, khởi giả, sử khởi giả, thọ giả, sử thọ giả, tri giả, kiến giả làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Ngã cho đến kiến giả hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về bất khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy vô ngã, vô hữu tình, vô mạng giả, vô sanh giả, vô dưỡng giả, vô sĩ phu, vô bổ đặc già la, vô ý sanh, vô nho đồng, vô tác giả, vô sử tác giả, vô khởi giả, vô sử khởi giả, vô thọ giả, vô sử thọ giả, vô tri giả, vô kiến giả làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Vô ngã cho đến vô kiến giả hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về bất khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy thường lạc ngã tịnh làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Thường lạc ngã tịnh hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về bất khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy vô thường, vô lạc, vô ngã, vô tịnh, làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Vô thường vô lạc, vô ngã, vô tịnh hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về bất khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy việc tham sân si làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Việc tham sân si hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về bất khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy các kiến thú làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Các kiến thú hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về bất khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy chơn như, pháp giới, pháp tánh, bất hư vọng tánh, bất biến dị tánh, bình đẳng tánh, ly sanh tánh, pháp định, pháp trụ, thật tế, hư không giới, bất tư nghì giới làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Chơn như cho đến bất tư nghì giới hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về bất khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy tánh bất động làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Tánh bất động hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy sắc thọ tưởng hành thức làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Sắc cho đến thức hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy nhãn nhĩ tỷ thiệt thân ý xứ làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Nhãn xứ cho đến ý xứ hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy sắc thanh hương vị xúc pháp xứ làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Sắc xứ cho đến pháp xứ hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy nhãn nhĩ tỷ thiệt thân ý giới làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Nhãn giới cho đến ý giới hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy sắc thanh hương vị xúc pháp giới làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Sắc giới cho đến pháp giới hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy nhãn nhĩ tỷ thiệt thân ý thức giới làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Nhãn thức giới cho đến ý thức giới hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy nhãn nhĩ tỷ thiệt thân ý xúc làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Nhãn xúc cho đến ý xúc hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy nhãn nhĩ tỷ thiệt thân ý xúc làm duyên sanh ra các thọ làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Nhãn xúc làm duyên sanh ra các thọ hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy bố thí, tịnh giới, an nhẫn, tinh tiến, tĩnh lự, bát nhã Ba la mật đa làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Bố thí Ba la mật đa cho đến Bát nhã Ba la mật đa hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy nội không, ngoại không, nội ngoại không, không không, đại không, thắng nghĩa không, hữu vi không, vô vi không, tất cánh không, vô tế không, tán vô tán không, bổn tánh không, tự cộng tướng không, nhất thiết pháp không, bất khả đắc không, vô tánh không, tự tánh không, vô tánh tự tánh không làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Nội không cho đến vô tánh tự tánh không hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy bốn niệm trụ, bốn chánh đoạn, bốn thần túc, năm căn, năm lực, bảy đẳng giác chi, tám thánh đạo chi làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Bốn niệm trụ cho đến tám thánh đạo chi hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy khổ tập diệt đạo thánh đế làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Khổ tập diệt đạo thánh đế hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn vô sắc định làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn vô sắc định hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy tám giải thoát, tám thắng xứ, chín thứ đệ định, mười biến xứ làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Tám giải thoát cho đến mười biến xứ hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy không, vô tướng, vô nguyện giải thoát môn làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Không, vô tướng, vô nguyện giải thoát môn hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy Tam thừa Bồ tát thập địa làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Tam thừa Bồ tát thập địa hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy năm nhãn, sáu thần thông làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Năm nhãn, sáu thần thông hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy đà la ni môn, tam ma địa môn làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Ðà la ni môn, tam ma địa môn hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy Như Lai mười lực, bốn vô sở úy, bốn vô ngại giải, đại từ, đại bi, đại hỷ, đại xả, mười tám pháp Phật bất cộng làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Như Lai mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy ba mươi hai tướng Ðại sĩ, tám mươi tùy hảo làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Ba mươi hai tướng Ðại sĩ, tám mươi tùy hảo hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy pháp vô vong thất, tánh hằng trụ xả làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Pháp vô vong thất, tánh hằng trụ xả hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy nhất thiết trí, đạo tướng trí, nhất thiết tướng trí làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Nhất thiết trí, đạo tướng trí, nhất thiết tướng trí hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy quả Dự lưu, Nhất lai, Bất hoàn, A la hán, Ðộc giác Bồ đề làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Quả Dự lưu cho đến Ðộc giác Bồ đề hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy tất cả hạnh Bồ tát Ma ha tát, chư Phật Vô thượng Chánh đẳng Bồ đề làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Tất cả hạnh Bồ tát Ma ha tát, chư Phật Vô thượng Chánh đẳng Bồ đề hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Thiện Hiện! Tất cả pháp đều lấy Dự lưu, Nhất lai, Bất hoàn, A la hán, Ðộc giác, Bồ tát, Như Lai ứng Chánh Ðẳng Giác làm về. Các Bồ tát Ma ha tát với về như thế chẳng thể vượt qua. Vì cớ sao? Dự lưu cho đến Như Lai ứng Chánh Ðẳng Giác hãy rốt ráo vô sở hữu bất khả đắc, huống có về chẳng về khả đắc.
Như vậy, Thiện Hiện! Bồ tát Ma ha tát vì làm chỗ về cho thế gian nên phát tới Vô thượng Chánh đẳng Bồ đề.
Thiện Hiện! Sao là Bồ tát Ma ha tát thương xót khổ sanh tử thế gian nên phát tới Vô thượng Chánh đẳng Bồ đề?
Thiện Hiện! Các Bồ tát Ma ha tát vì được thần thông vô ngại tự tại, vớt đại khổ sanh tử các hữu tình, phát tới Vô thượng Chánh đẳng Bồ đề. Thiện Hiện! Ðấy là Bồ tát Ma ha tát thương xót khổ sanh tử thế gian nên phát tới Vô thượng Chánh đẳng Bồ đề.
Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật rằng: Bạch Thế Tôn! Ai đối Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu như thế năng sanh tịnh tín và sanh thắng giải?
Phật bảo: Thiện Hiện! Nếu Bồ tát Ma ha tát lâu đối Vô thượng Chánh đẳng Bồ đề phát ý cầu tới, tinh siêng tu tập bố thí, tịnh giới, an nhẫn, tinh tiến, tĩnh lự, bát nhã Ba la mật đa; đã từng cúng dường trăm ngàn, trăm ức, muôn ức Ðức Phật. Ở chỗ các Phật lâu tu phạm hạnh, phát thệ nguyện rộng, căn lành thuần thục, được vô lượng bạn lành nhiếp thọ hộ niệm, mới đối Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu như thế năng sanh tịnh tín và sanh thắng giải.
Cụ thọ Thiện Hiện lại thưa Phật rằng: Bạch Thế Tôn! Nếu Bồ tát Ma ha tát năng đối Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu như thế sanh nơi tịnh tín và sanh thắng giải, tâm Bồ tát Ma ha tát này tánh nào tướng nào trạng nào mạo nào?
Phật bảo: Thiện Hiện! Nếu Bồ tát Ma ha tát năng đối Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu như thế sanh nơi tịnh tín và thắng giải ấy, tâm lấy điều phục tham sân si và xa lìa tham sân si làm tánh làm tướng, làm trạng làm mạo.
Lại nữa, Thiện Hiện! Tâm Bồ tát Ma ha tát này lấy điều phục tham sân si và không tham sân si, xa lìa tham sân si và không tham sân si làm tánh làm tướng, làm trạng làm mạo.
Thiện Hiện! Nếu Bồ tát Ma ha tát trọn nên tâm tánh tướng trạng mạo như thế mới đối Bát nhã Ba la mật đa năng sanh tịnh tín và thắng giải.
Khi ấy, cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật rằng: Bạch Thế Tôn! Nếu Bồ tát Ma ha tát năng đối Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu như thế sanh nơi tịnh tín và sanh thắng giải, Bồ tát Ma ha tát này sẽ tới chỗ nào?
Phật bảo: Thiện Hiện! Bồ tát Ma ha tát này sẽ tới Nhất thiết trí trí.
Cụ thọ Thiện Hiện lại thưa Phật rằng: Bạch Thế Tôn! Nếu Bồ tát Ma ha tát tới Nhất thiết trí trí ấy, Bồ tát Ma ha tát này năng làm chỗ về tới cho tất cả hữu tình?
Phật bảo: Thiện Hiện! Như vậy, như vậy. Như ngươi đã nói. Nếu Bồ tát Ma ha tát năng đối Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu như thế sanh nơi tịnh tín vàsanh thắng giải, Bồ tát Ma ha tát này thời năng hướng tới Nhất thiết trí trí. Nếu năng hướng tới Nhất thiết trí trí, thời là năng làm chỗ về tới cho tất cả hữu tình.
Cụ thọ Thiện Hiện lại thưa Phật rằng: Bạch Thế Tôn! Bồ tát Ma ha tát này năng làm việc khó, nghĩa là mặc đội áo mũ bền chắc như thế, ta sẽ độ thoát tất cả hữu tình đều khiến chứng được Niết bàn rốt ráo. Dù đối hữu tình làm việc như thế mà đều chẳng thấy thi thiết hữu tình?
Phật bảo: Thiện Hiện! Như vậy, như vậy, như ngươi đã nói.
Lại nữa, Thiện Hiện! Bồ tát Ma ha tát này đã mặc áo mũ chẳng thuộc sắc, cũng chẳng thuộc thọ tưởng hành thức. Vì cớ sao? Sắc cho đến thức đều rốt ráo vô sở hữu, chẳng Bồ tát chẳng áo mũ. Nên nói áo mũ kia chẳng thuộc sắc, cũng chẳng thuộc thọ tưởng hành thức.
Bồ tát Ma ha tát này đã mặc áo mũ chẳng thuộc nhất thiết trí, cũng chẳng thuộc đạo tướng trí, nhất thiết tướng trí. Vì cớ sao? Nhất thiết trí, đạo tướng trí, nhất thiết tướng trí đều rốt ráo vô sở hữu, chẳng Bồ tát chẳng áo mũ. Nên nói áo mũ kia chẳng thuộc nhất thiết trí, cũng chẳng thuộc đạo tướng trí, nhất thiết tướng trí.
Bồ tát Ma ha tát này đã mặc áo mũ chẳng thuộc tất cả pháp. Vì cớ sao? Tất cả pháp đều rốt ráo vô sở hữu, chẳng Bồ tát chẳng áo mũ. Nên nói áo mũ kia chẳng thuộc tất cả pháp.
Thiện Hiện! Bồ tát Ma ha tát này, tu hành Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu như thế, năng mặc áo mũ công đức như vầy: Rằng ta sẽ độ tất cả hữu tình đều khiến chứng được Niết bàn rốt ráo.
Khi ấy, cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật rằng: Bạch Thế Tôn! Nếu Bồ tát Ma ha tát năng đội mặc áo mũ bền chắc như vầy: Rằng ta sẽ độ tất cả hữu tình đều khiến chứng được Bát Niết bàn ấy chẳng đọa Thanh văn và bậc Ðộc giác. Vì cớ sao? Bạch Thế Tôn! Bồ tát Ma ha tát này chẳng đối hữu tình an lập phần hạn mà mặc áo mũ bền chắc như thế?
Phật bảo: Thiện Hiện! Ngươi quán nghĩa nào nói lời như thế rằng, nếu Bồ tát Ma ha tát năng mặc áo mũ bền chắc như thế chẳng đọa Thanh văn và bậc Ðộc giác?
Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện thưa rằng: Bạch Thế Tôn! Bồ tát Ma ha tát này chẳng vì độ thoát phần ít hữu tình mà mặc áo mũ bền chắc như thế, cũng chẳng vì cầu phần ít trí mà mặc áo mũ bền chắc như thế. Vì cớ sao?
Bồ tát Ma ha tát này khắp vì cứu vớt tất cả hữu tình khiến vào Niết bàn, mà mặc áo mũ bền chắc như thế; chỉ vì cầu được Nhất thiết trí trí mà mặc áo mũ bền chắc như thế. Do nhân duyên đây chẳng đọa Thanh văn và bậc Ðộc giác?
Phật bảo: Thiện Hiện! Như vậy, như vậy, như ngươi đã nói.
Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật rằng: Bạch Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật đa như thế rất là thẳm sâu: Không kẻ năng tu, không pháp sở tu, cũng không tu xứ, cũng không do đây mà được tu tập. Vì cớ sao?
Bạch Thế Tôn! Chẳng phải trong nghĩa thẳm sâu Bát nhã Ba la mật đa đây mà có phần ít thật pháp khá được gọi kẻ năng tu và pháp sở tu, hoặc xứ tu tập, hoặc do đây tu.
Bạch Thế Tôn! Như tu hư không là tu Bát nhã Ba la mật đa. Như tu tất cả pháp là tu Bát nhã Ba la mật đa. Như tu pháp chẳng thật là tu Bát nhã Ba la mật đa. Như tu vô sở hữu là tu Bát nhã Ba la mật đa. Như tu vô nhiếp thọ là tu Bát nhã Ba la mật đa. Như tu pháp trừ khiển là tu Bát nhã Ba la mật đa.
Phật bảo: Thiện Hiện! Tu pháp nào trừ khiển là tu Bát nhã Ba la mật đa?
Cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật rằng: Bạch Thế Tôn! Tu trừ khiển sắc là tu Bát nhã Ba la mật đa, tu trừ khiển thọ tưởng hành thức là tu Bát nhã Ba la mật đa.
Tu trừ khiển sáu chỗ trong là tu Bát nhã Ba la mật đa, tu trừ khiển sáu chỗ ngoài là tu Bát nhã Ba la mật đa.
Tu trừ khiển sáu giới trong là tu Bát nhã Ba la mật đa, tu trừ khiển sáu giới ngoài là tu Bát nhã Ba la mật đa.
Tu trừ khiển sáu thức giới là tu Bát nhã Ba la mật đa.
Tu trừ khiển ngã là tu Bát nhã Ba la mật đa. Tu trừ khiển hữu tình, mạng giả, sanh giả, dưỡng giả, sĩ phu, bổ đặc già la, ý sanh, nho đồng, tác giả, thọ giả, tri giả, kiến giả là tu Bát nhã Ba la mật đa.
Tu trừ khiển bố thí Ba la mật đa là tu Bát nhã Ba la mật đa; tu trừ khiển tịnh giới, an nhẫn, tinh tiến, tĩnh lự, bát nhã Ba la mật đa là tu Bát nhã Ba la mật đa.
Tu trừ khiển nội không cho đến vô tánh tự tánh không là tu Bát nhã Ba la mật đa. Tu trừ khiển chơn như cho đến bất tư nghì giới là tu Bát nhã Ba la mật đa. Tu trừ khiển khổ tập diệt đạo thánh đế là tu Bát nhã Ba la mật đa. Tu trừ khiển bốn niệm trụ cho đến tám thánh đạo chi là tu Bát nhã Ba la mật đa.
Tu trừ khiển bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn vô sắc định là tu Bát nhã Ba la mật đa. Tu trừ khiển tám giải thoát, tám thắng xứ, chín thứ đệ định, mười biến xứ là tu Bát nhã Ba la mật đa. Tu trừ khiển không, vô tướng, vô nguyện giải thoát môn là tu Bát nhã Ba la mật đa.
Tu trừ khiển Tịnh quán địa cho đến Như lai địa là tu Bát nhã Ba la mật đa. Tu trừ khiển Cực hỷ địa cho đến Pháp vân địa là tu Bát nhã Ba la mật đa. Tu trừ khiển năm nhãn, sáu thần thông là tu Bát nhã Ba la mật đa.
Tu trừ khiển Như Lai mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng là tu Bát nhã Ba la mật đa. Tu trừ khiển ba mươi hai tướng Ðại sĩ, tám mươi tùy hảo là tu Bát nhã Ba la mật đa. Tu trừ khiển pháp vô vong thất, tánh hằng trụ xả là tu Bát nhã Ba la mật đa. Tu trừ khiển đà la ni môn, tam ma địa môn là tu Bát nhã Ba la mật đa.
Tu trừ khiển quả Dự lưu cho đến Ðộc giác Bồ đề là tu Bát nhã Ba la mật đa. Tu trừ khiển tất cả hạnh Bồ tát Ma ha tát, chư Phật Vô thượng Chánh đẳng Bồ đề là tu Bát nhã Ba la mật đa. Tu trừ khiển nhất thiết trí, đạo tướng trí, nhất thiết tướng trí là tu Bát nhã Ba la mật đa.
Phật bảo: Thiện Hiện! Như vậy, như vậy, như ngươi đã nói.
Lại nữa, Thiện Hiện! Nên nương Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu như thế quán sát Bồ tát Ma ha tát Bất thối chuyển. Nếu Bồ tát Ma ha tát tuy hành Bát nhã Ba la mật đa mà không chấp trước, phải biết đấy là Bồ tát Ma ha tát Bất thối chuyển.
Nếu Bồ tát Ma ha tát tuy hành tĩnh lự, tinh tiến, an nhẫn, tịnh giới, bố thí Ba la mật đa mà không chấp trước, phải biết đấy là Bồ tát Ma ha tát Bất thối chuyển.
Nếu Bồ tát Ma ha tát tuy hành nội không cho đến vô tánh tự tánh không mà không chấp trước, phải biết đấy là Bồ tát Ma ha tát Bất thối chuyển. Nếu Bồ tát Ma ha tát tuy hành chơn như cho đến bất tư nghì giới mà không chấp trước, phải biết đấy là Bồ tát Ma ha tát Bất thối chuyển.
Nếu Bồ tát Ma ha tát tuy hành khổ tập diệt đạo thánh đế mà không chấp trước, phải biết đấy là Bồ tát Ma ha tát Bất thối chuyển. Nếu Bồ tát Ma ha tát tuy hành bốn niệm trụ nói rộng cho đến nhất thiết tướng trí mà không chấp trước, phải biết đấy là Bồ tát Ma ha tát Bất thối chuyển.
Lại nữa, Thiện Hiện! Các Bồ tát Ma ha tát có Bất thối chuyển khi hành Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu chẳng quán lời người và dạy răn của người khác lấy làm chơn yếu; chẳng chỉ tin người mà có sở tác; chẳng bị các tham dục, sân nhuế, ngu si, kiêu mạn thảy ô nhiễm nơi tâm, cũng chẳng bị chúng lôi kéo.
Các Bồ tát Ma ha tát có Bất thối chuyển khi hành Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu chẳng lìa bố thí Bồ tát Ma ha tát cho đến bát nhã Ba la mật đa. Các Bồ tát Ma ha tát có Bất thối chuyển khi hành Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu, nghe thuyết Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu như thế, nơi tâm chẳng kinh chẳng sợ chẳng hãi chẳng chìm chẳng đắm, cũng chẳng lui bỏ sở cầu Vô thượng Chánh đẳng Bồ đề.
Với Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu vui mừng muốn nghe, thọ trì đọc tụng, thông lợi rốt ráo, buộc nhớ suy nghĩ, như thuyết tu hành, không chút nhàm mỏi. Phải biết Bồ tát Ma ha tát Bất thối chuyển như thế, đời trước đã từng nghe bao nhiêu nghĩa thú Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu, thọ trì đọc tụng, suy nghĩ đúng lý, tinh tiến tu hành, tâm không nhàm mỏi. Vì cớ sao?
Bồ tát Ma ha tát Bất thối chuyển này do nghe thuyết Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu như thế, nơi tâm chẳng kinh, chẳng sợ chẳng hãi, chẳng chìm chẳng đắm, cũng chẳng lui bỏ sở cầu Vô thượng Chánh đẳng Bồ đề; với Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu vui mừng muốn nghe, thọ trì đọc tụng, thông lợi rốt ráo, suy nghĩ đúng lý, tinh siêng tu hành, tâm không nhàm mỏi.
Cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật rằng: Bạch Thế Tôn! Nếu Bồ tát Ma ha tát nghe thuyết Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu như thế, nơi tâm chẳng kinh, chẳng sợ chẳng hãi, chẳng chìm chẳng đắm, cũng chẳng lui bỏ sở cầu Vô thượng Chánh đẳng Bồ đề; với Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu, vui mừng muốn nghe thọ trì đọc tụng, thông lợi rốt ráo, buộc nhớ suy nghĩ, tinh siêng tu hành, tâm không nhàm mỏi. Bồ tát Ma ha tát này làm sao tu hành Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu?
Phật bảo: Thiện Hiện! Bồ tát Ma ha tát này nối luôn tùy thuận hướng tới đến vào Nhất thiết trí trí, nên tác hành Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu như thế.
Cụ thọ Thiện Hiện thưa rằng: Bạch Thế Tôn! Bồ tát Ma ha tát này sao là nối luôn tùy thuận hướng tới đến vào Nhất thiết trí trí, hành Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu?
Phật bảo: Thiện Hiện! Nếu Bồ tát Ma ha tát nối luôn tùy thuận hướng tới đến vào không, vô tướng, vô nguyện hư không vô sở hữu, không sanh không diệt, không nhiễm không tịnh.
Chơn như, pháp giới, pháp tánh, bất hư vọng tánh, bất biến dị tánh, bình đẳng tánh, ly sanh tánh, pháp định, pháp trụ, thật tế, hư không giới, bất tư nghì giới, không tạo không tác.
Như huyễn, như mộng, như vang, như tượng, như bóng sáng, như ánh nắng, như việc biến hoá, như thành tầm hương, hành Bát nhã Ba la mật đa. Ðấy là Bồ tát Ma ha tát nối luôn tùy thuận hướng tới đến Nhất thiết trí trí hành Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu.
Khi ấy, cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật rằng: Bạch Thế Tôn! Như Phật đã nói, nếu Bồ tát Ma ha tát nối luôn tùy thuận hướng tới đến vào không, vô tướng, vô nguyện, cho đến như thành tầm hương hành Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu.
Bồ tát Ma ha tát này nối luôn tùy thuận hướng tới đến vào Nhất thiết trí trí hành Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu, ấy là Bồ tát Ma ha tát khi hành Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu là hành sắc chăng? Là hành thọ tưởng hành thức chăng? Như vậy cho đến là hành nhất thiết trí chăng? Là hành đạo tướng trí, nhất thiết tướng trí chăng?
Phật bảo: Thiện Hiện! Bồ tát Ma ha tát này khi hành Bát nhã Ba la mật đa thẳm sâu chẳng hành sắc, chẳng hành thọ tưởng hành thức. Như vậy cho đến chẳng hành nhất thiết trí, chẳng hành đạo tướng trí, nhất thiết tướng trí. Vì cớ sao?
Bồ tát Ma ha tát này đã tùy thuận hướng tới đến vào Nhất thiết trí trí, không kẻ năng tác, không kẻ năng hoại, không từ đâu đến, không chỗ đến đi, cũng không chỗ trụ, không phương không cõi, không số không lượng, không đi không đến. Ðã không số lượng đi đến khá được, cũng không năng chứng.
Thiện Hiện! Nhất thiết trí trí như thế chẳng thể lấy sắc chứng, chẳng thể lấy thọ tưởng hành thức chứng. Như vậy cho đến chẳng thể lấy nhất thiết trí chứng, chẳng thể lấy đạo tướng trí, nhất thiết tướng trí chứng. Vì cớ sao?
(Phẩm này trang nhà tạm lấy dữ liệu từ ấn bản 2003)
Bấy giờ, chư Thiên cõi Dục, cõi Sắc đều dùng bột hương chiên-đàn, bột hương Đa-yết-la (Linh lăng hương), bột hương Đa-ma-la (Hoắc hương), và hoa sen xanh, hoa sen đỏ, hoa sen trắng, hoa sen vàng trên trời một lượt rải lên đức Phật, rồi đi đến chỗ đức Phật, đảnh lễ sát chân Ngài, lui đứng một bên, chấp tay cung kính thưa:
- Bạch Thế Tôn! Bát-nhã ba-la-mật-đa như thế rất sâu xa khó thấy, khó hiểu, không thể suy nghĩ, vượt cảnh suy nghĩ, vi diệu, vắng lặng, người trí sáng, nhanh nhẹn mới có thể biết được, không phải các thế gian tin thọ được. Chỉ có Phật quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề, tất cả Như Lai Ứng Chánh Ðẳng Giác đối với Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa này đều nói: Sắc tức là trí nhất thiết trí, trí nhất thiết trí tức là sắc; thọ, tưởng, hành, thức tức là trí nhất thiết trí; trí nhất thiết trí tức là thọ, tưởng, hành, thức. Như vậy, cho đến trí nhất thiết tức là trí nhất thiết trí, trí nhất thiết trí tức là trí nhất thiết, trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng tức là trí nhất thiết trí, trí nhất thiết trí tức là trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng. Vì sao? Vì hoặc sắc chơn như, hoặc trí nhất thiết trí chơn như, hoặc tất cả pháp chơn như, đều một chơn như, không hai không khác, cũng không cùng tận; hoặc thọ, tưởng, hành, thức chơn như, hoặc trí nhất thiết trí chơn như, hoặc tất cả pháp chơn như, đều một chơn như, không hai không khác, cũng không cùng tận. Như vậy, cho đến hoặc trí nhất thiết chơn như, hoặc trí nhất thiết trí chơn như, hoặc tất cả pháp chơn như, đều một chơn như, không hai không khác, cũng không cùng tận; hoặc trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng chơn như, hoặc trí nhất thiết trí chơn như, hoặc tất cả pháp chơn như, đều một chơn như, không hai không khác, cũng không cùng tận.
Phật bảo chư Thiên cõi Dục, cõi Sắc:
- Đúng vậy! Đúng vậy! Như các ông đã nói. Chư Thiên nên biết, Ta quán nghĩa này nên tâm thường hướng đến vắng lặng, không muốn thuyết pháp. Vì sao? Vì pháp này sâu xa khó thấy, khó hiểu, không thể suy nghĩ, vượt cảnh suy nghĩ, vi diệu, vắng lặng, người trí sáng, nhanh nhẹn mới có thể biết được, không phải các thế gian tin thọ được. Chỗ gọi Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa như thế tức là sự chứng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề của Như Lai Ứng Chánh Ðẳng Giác. Chư Thiên nên biết, quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề như thế không năng chứng, không sở chứng, không chỗ nương, không thời chứng. Chư Thiên nên biết, pháp vi diệu này là hiện hành không hai, không phải chỗ thế gian so lường được. Chư Thiên nên biết, hư không sâu xa nên pháp này sâu xa. Chơn như sâu xa nên pháp này sâu xa. Pháp giới, pháp tánh, tánh chẳng hư vọng, tánh chẳng đổi khác, tánh bình đẳng, tánh ly sanh, pháp định, pháp trụ, thật tế, cảnh giới hư không, cảnh giới bất tư nghì sâu xa nên pháp này sâu xa. Vô lượng, vô biên sâu xa nên pháp này sâu xa. Không đi, không đến sâu xa nên pháp này sâu xa. Không sanh, không diệt sâu xa nên pháp này sâu xa. Không nhiễm, không tịnh sâu xa nên pháp này sâu xa. Không biết, không đắc sâu xa nên pháp này sâu xa. Không tạo, không làm sâu xa nên pháp này sâu xa. Ngã sâu xa nên pháp này sâu xa. Hữu tình, mạng giả, sanh giả, dưỡng giả, sĩ phu, Bổ-đặc-già-la, ý sanh, thanh niên, người làm, người thọ, người biết, người thấy sâu xa nên pháp này sâu xa. Sắc sâu xa nên pháp này sâu xa; thọ, tưởng, hành, thức sâu xa nên pháp này sâu xa. Như vậy, cho đến trí nhất thiết sâu xa nên pháp này sâu xa; trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng sâu xa nên pháp này sâu xa. Tất cả Phật pháp sâu xa nên pháp này sâu xa.
Khi ấy, chư Thiên thưa:
- Bạch Thế Tôn! Pháp đã nói đây sâu xa, vi diệu các thế gian không thể vội tin thọ được. Vì sao? Vì pháp vi diệu này không vì nắm giữ sắc nên nói; không vì xả bỏ sắc nên nói, không vì nắm giữ thọ, tưởng, hành, thức nên nói; không vì xả bỏ thọ, tưởng, hành, thức nên nói. Như vậy, cho đến không vì nắm giữ trí nhất thiết nên nói, không vì xả bỏ trí nhất thiết nên nói; không vì nắm giữ trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng nên nói, không vì xả bỏ trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng nên nói. Không vì nắm giữ tất cả Phật pháp nên nói, không vì xả bỏ tất cả Phật pháp nên nói.
Bạch Thế Tôn! Thế gian, hữu tình phần nhiều hành chấp nắm giữ ngã, ngã sở cho sắc là ngã, là ngã sở; thọ, tưởng, hành, thức là ngã, là ngã sở. Như vậy, cho đến trí nhất thiết là ngã, là ngã sở; trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng là ngã, là ngã sở.
Phật bảo chư Thiên:
- Đúng vậy! Đúng vậy! Như các ông đã nói, pháp này vi diệu, không vì nắm giữ sắc nên nói, không vì xả bỏ sắc nên nói; không vì nắm giữ thọ, tưởng, hành, thức nên nói, không vì xả bỏ thọ, tưởng, hành, thức nên nói. Như vậy, cho đến không vì nắm giữ trí nhất thiết nên nói, không vì xả bỏ trí nhất thiết nên nói; không vì nắm giữ trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng nên nói, không vì xả bỏ trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng nên nói. Không vì nắm giữ tất cả Phật pháp nên nói, không vì xả bỏ tất cả Phật pháp nên nói. Thế gian, hữu tình phần nhiều hành chấp nắm giữ ngã, ngã sở cho sắc là ngã, là ngã sở; thọ, tưởng, hành, thức là ngã, là ngã sở. Như vậy, cho đến trí nhất thiết là ngã, là ngã sở; trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng là ngã, là ngã sở. Chư Thiên nên biết, nếu có Bồ-tát vì nắm giữ sắc nên hành, vì xả bỏ sắc nên hành; vì nắm giữ thọ, tưởng, hành, thức nên hành, vì xả bỏ thọ, tưởng, hành, thức nên hành. Như vậy, cho đến vì nắm giữ trí nhất thiết nên hành, vì xả bỏ trí nhất thiết nên hành; vì nắm giữ trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng nên hành, vì xả bỏ trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng nên hành thì Bồ-tát này không thể tu Bát-nhã ba-la-mật-đa, cũng không thể tu tịnh lự, tinh tấn, an nhẫn, tịnh giới, bố thí Ba-la-mật-đa. Như vậy, cho đến không thể tu trí nhất thiết, cũng không thể tu trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng.
Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện thưa Phật:
- Bạch Thế Tôn! Pháp sâu xa này thường tùy thuận tất cả pháp. Bạch Thế Tôn! Pháp sâu xa này thường tùy thuận những pháp nào? Bạch Thế Tôn! Pháp sâu xa này thường tùy thuận Bát-nhã-ba-la-mật-đa, cũng thường tùy thuận tịnh lự, tinh tấn, an nhẫn, tịnh giới, bố thí Ba-la-mật-đa. Pháp sâu xa này thường tùy thuận pháp nội Không, cũng thường tùy thuận pháp ngoại Không cho đến pháp vô tính tự tính Không. Pháp sâu xa này thường tùy thuận chơn như, cũng thường tùy thuận pháp giới cho đến cảnh giới bất tư nghì. Pháp sâu xa này thường tùy thuận Thánh đế khổ, tập, diệt, đạo. Pháp sâu xa này thường tùy thuận bốn niệm trụ, cũng thường tùy thuận bốn chánh đoạn cho đến tám chi thánh đạo. Pháp sâu xa này thường tùy thuận bốn tịnh lự, cũng thường tùy thuận bốn vô lượng, bốn định vô sắc. Pháp sâu xa này thường tùy thuận tám giải thoát, cũng thường tùy thuận tám thắng xứ, chín định thứ đệ, mười biến xứ. Pháp sâu xa này thường tùy thuận pháp môn giải thoát không, vô tướng, vô nguyện. Pháp sâu xa này thường tùy thuận Tịnh quán địa, cũng thường tùy thuận Chủng tánh địa cho đến Như Lai địa. Pháp sâu xa này thường tùy thuận Cực hỷ địa, cũng thường tùy thuận Ly cấu địa cho đến Pháp vân địa. Pháp sâu xa này thường tùy thuận năm loại mắt, cũng thường tùy thuận sáu phép thần thông. Pháp sâu xa này thường tùy thuận mười lực Như Lai, cũng thường tùy thuận bốn điều không sợ cho đến mười tám pháp Phật bất cộng. Pháp sâu xa này thường tùy thuận ba mươi hai tướng Ðại sĩ, cũng thường tùy thuận tám mươi vẻ đẹp. Pháp sâu xa này thường tùy thuận pháp không quên mất, cũng thường tùy thuận tánh luôn luôn xả. Pháp sâu xa này thường tùy thuận pháp môn Đà-la-ni, cũng thường tùy thuận pháp môn Tam-ma-địa. Pháp sâu xa này thường tùy thuận quả Dự lưu, cũng thường tùy thuận quả Nhất lai, Bất hoàn, A-la-hán, Ðộc giác Bồ-đề. Pháp sâu xa này thường tùy thuận tất cả hạnh Đại Bồ-tát, cũng thường tùy thuận quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề của chư Phật. Pháp sâu xa này thường tùy thuận trí nhất thiết, cũng thường tùy thuận trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng.
Bạch Thế Tôn! Pháp sâu xa này hoàn toàn không bị ngăn ngại. Bạch Thế Tôn! Pháp sâu xa này đối với những gì là vô ngại? Bạch Thế Tôn! Pháp sâu xa này đối với sắc là vô ngại; thọ, tưởng, hành, thức là vô ngại. Như vậy, cho đến đối với trí nhất thiết là vô ngại; đối với trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng là vô ngại.
Bạch Thế Tôn! Pháp sâu xa này vô ngại là tướng. Vì sao? Bạch Thế Tôn! Vì tánh hư không bình đẳng. Tánh chơn như bình đẳng. Tánh pháp giới cho đến cảnh giới bất tư nghì bình đẳng. Tánh không, vô tướng, vô nguyện bình đẳng. Tánh không tạo, không làm bình đẳng. Tánh không nhiễm, không tịnh bình đẳng.
Bạch Thế Tôn! Pháp sâu xa này không sanh, không diệt. Vì sao? Bạch Thế Tôn! Vì sắc không sanh, không diệt bất khả đắc; thọ, tưởng, hành, thức không sanh, không diệt bất khả đắc. Như vậy, cho đến trí nhất thiết không sanh, không diệt bất khả đắc; trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng không sanh, không diệt bất khả đắc.
Bạch Thế Tôn! Pháp sâu xa này hoàn toàn không có dấu chân. Vì sao? Bạch Thế Tôn! Vì dấu chân sắc bất khả đắc; dấu chân thọ, tưởng, hành, thức bất khả đắc. Như vậy, cho đến dấu chân trí nhất thiết bất khả đắc; dấu chân trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng cũng bất khả đắc.
