4.- Duy Thức Tông Hay Là Pháp tướng Tông 

I.- Duyên Khởi Lập Tông  

Tất cả chúng sanh đều vô thỉ đến nay, vì chấp có thật ngã, thật-pháp mà tạo ra các nghiệp, rồi bị các nghiệp dắt dẫn nên xoay vành mãi theo bánh xe sanh tử luân-hồi. 

Nếu con người hiểu rỏ một cách chắc chắn rằng: tất cả các pháp trong vũ-trụ, nhân và ngã đều không thật có, chỉ do thức biến hiện, như cảnh trong chiêm bao, mà không còn gây phiền não, tạo nghiệp-chướng nữa, thì tất không còn bị ràng buộc, trong bánh xe sanh tử luân hồi. 

Ðể phá trừ hai món chấp thật-ngã và thật-pháp, Ðức-Phật có rất nhiều phương-pháp, có rất nhiều pháp thiền, mà Duy-Thức-Tôn hay Pháp-tướng-tôn là một pháp tu rất cần thiết, rất hiệu-nghiệm để đi đến giải-thoát.  

II.- Ðịnh Nghĩa 

Tôn này thuộc về Ðại-thừa, phân-tách vũ-trụ, vạn hữu đều do thức biến hiện. 

Duy-thức tôn, hay Pháp-tướng tôn, như danh từ đã chỉ-định, không nói về tâm tánh chơn như, mà chỉ nói về tướng của thức, tức cũng là tướng của pháp. Biết rằng từ chơn vọng hòa hiệp biến thành hình tướng thức A-Lại-Da, rồi tư thức A-Lại-Da sanh ra các tướng tâm-pháp .v.v...tôn này quán-sát hành tướng của các pháp ấy, nên gọi là Pháp-tướng tôn . 

Ðứng về phương diện nguyên-nhân mà nghiên-cứu, tôn này chủ-trương rằng vũ-trụ vạn-hữu, hay là tát cả các pháp đều do duy-thức biến-hiện, ngoài thức không còn một yếu tố nào khác nữa nên gọi là Duy thức tôn . 

Vậy Pháp-tướng tôn hay Duy thức tôn cũng đều để gọi pháp-môn mà tôn-chỉ chỉ la fnghiên cứu, quan-sát hành-tướng và nguyên nhân sanh-khởi của vạn pháp. Nguyên nhân sanh-khởi ấy là Thức . 

III.- Căn Cứ các kinh sách Sau Ðây Lập Ra Duy Thức Tông  

Như tất cả các tôn phái khác, Duy-thức tôn cũng căn-cứ vào căn luận của Phật mà được thành lập ra. Ðó là 6 bộ kinh và 11 bộ luận sau đây: 

Sáu bộ kinh là: 

1.- Kinh Giãi-thâm-mật 

2.- Kinh Hoa-nghiêm 

3.- Kinh Như-lai xuất hiện công-đức trang-nghiêm 

4.- Kinh A-tỳ-đạt-ma 

5.- Kinh Lăng-nghiêm 

6.- Kinh Hậu-nghiêm (hay Mật-nghiêm). 

Mười một bộ luận là: 

1.-Luận Du-già Sư-địa  

2.- Luận Hiển-dương Thánh-giáo 

3.- Luận Ðại-thừa Trang-nghiêm 

4.- Luận Nhiếp Ðại-thừa 

6.- Luận Thập-địa-kinh 

7.- Luận Phân-biệt Du-già 

8.- Luận Quán Sở-duyên-duyên 

9.- Luận Duy-thức Nhị-thập-tụng 

10.- Luận Biện-trung-biên 

11.- Luận Tạp-luận 

Vị sáng lập ra Duy-thức chính là Bồ Tát Di-lặc. Ðức-Di-Lặc sau khi tu chứng được Duy-thức, đã ýwng theo lời thỉnh-cầu của Ngài Vô-trước, nói Luận Du-già Sư-địa. 

Hai vị có công lớn trong việc phát-triển tôn này ở Ấn Ðộ là hai anh em nhà Vô-trước và Ngài Thế-thân. Ngài Vô-trước dựa theo bộ Du-già Sư-địa làm ra bộ luận Hiển-dương Thánh-giáo , và Nhiếp Ðại-thừa . Ngài Thế-thân lại có công đức lớn lao hơn nữa, tomtăts lại nghĩa lý Duy-thức, lảma bộ luận Duy-thức tam thập tụng . Về sau, có mười vị Ðại Luận-sư, sớ giải bộ Duy-thức tam-thập tụng, làm thành mười bộ luận chính về Duy-thức . 

Ðến đời Ðường, Ngài Huyền-trang từ Trung Hoa sang Ấn Ðộ thỉnh kinh và tham-cứu về Phật Giáo. Môn học sở trường của Ngài là Duy-thức. Sau khi trở về Trung Hoa, Ngài lượm-lặt tinh-hoa của 10 bộ đailuận nói trên, dịch thành Hán-văn, dưới nhan đề là: Thành Duy-thức Luận , gồm cả thảy 10 quyển. Ngài Khuy-cơ là đệ-tử lớn của Ngài Huyền-trang sớ-giải thêm rỏ nghĩa-lý bộ Thành Duy-thức Luận làm ra thành 60 quyển, dưới nhan đề là Thành Duy-thức thuật-ký . 

Tóm lại, ở Ấn Ðộ, vị có công lớn nhất trong sự phát huy Duy-thức tôn là Ngài Thế-thân. Còn ở Trung Hoa, vị có công lớn nhất trong việc truyền bá Duy-thức tôn là Ngài Huyền-trang. 

Về phương diện sách vở dạy về Duy-thức, từ xưa đến nay được các học giả xem là chánh-tôn Duy-thức, thì có ba bộ sau đây: 

1.- Ðại-thừa Bá pháp minh môn luận (tatc giả là Ngài Thế-thân). Nội dung bộ luận này giải-thích các danh từ chuyên-môn của Duy-thức, nói rỏ 100 pháp và hai món vô-ngã. Người học Duy-thức nếu không học bộ luận này trước, thì không dễ gì hiếu được Duy-thức (bộ luận này đã được dịch ra tiếng Việt và chúng tôi lấy nhan đề là: Duy-thức nhập môn). 

2.- Duy-thức tam thập tụng (cũng do Ngài Thế-Thân tạo ra). Trong bộ luận này Ngài Thế-Thân dùng 30 bài tụng để giải thích về nghĩa lý chánh của Duy-thức, luận này chia làm bốn phần: 

a). Phần thứ nhất nói về ba chức năng-biến: 

-Thức năng-biến thứ nhất là thức A-lai-da (thức tứ tám). 

-Thức năng-biến thứ hai là thức Mạt-na (thức thứ bảy). 

-Thức năng-biến thứ ba là sáu thức năng trước. 

b). Phần thứ hai nói về các tâm-sở: 

-Biến-hành (5 món) 

-Biệt-cảnh (5 món) 

-Thiện (11 món) 

-Căn-bổn phiền-não (6 món) 

-Tùy phiền-não (20 món) 

-Bất-định (4 món). 

c). Phần thứ ba giải-đáp các nghi vấn: 

-Làm sao biết được phận-vi sanh-khởi của các thức?  

-Nếu không có ngoại cảnh, thì sao có sanh tử và các sự phân biệt?  

-Nếu không có ngoại cảnh, thì sao có chúng hữu-tình sanh-tử? 

-Nếu chỉ thức, tạo sao Phật lại nói có ba tánh? 

-Nếu có ba tánh, tại sao Phật nói ba món vô-tánh? 

d).Phần thứ tư nói về đệ tu Duy-thức: 

Từ khi phát tâm tu Duy-thức cho đến khi chứng được Duy-thức tánh thành Phật, hành-giả phải trải qua năm địa vị, thứ lớp như sau đây: 

-Vị Tư-lương (như lương thực cửa người đi đường).  

-Vị gia hạnh (gia công tấn hàng). 

-Vị thông-đạt (thấu suốt đường lối). 

-Vị tu-tập (tu-hành tập-luyện). 

-Vị cứu cánh (đến cùng tột địa vị tu chứng). 

3.- Bát-thức qui-cũ tụng (tác giả là Ngài Huyền-trang). Nội dung của quyển này, Ngài Huyền-trang dùng 12 bài tụng để toát yếu lại nghĩa-lý Duy-thức, gồm có bốn phần: 

a). Phần thứ nhất nói về năm thức đầu 

b). Phần thứ hai nói về thức thứ sáu . 

c). Phần thứ ba nói về thức thứ bảy 

d). Phần thứ tư nói về thức thứ tám. 

Mỗi một phần có ba bài tụng, hai bài tụng đầu nói hành-tướng các thức, khi hành-giả còn ở địa vị phàm-phu; bài tụng thứ ba nói hành-tướng các thức, khi lên quả-vị Thánh. 

Tóm lại, ba bộ luận trên này, người muốn học Duy-thức, khôngthể bỏ qua được.