Những vị Tây Tạng những người tu bổn tôn, cũng phải quán bổn tôn là vô tự tánh, bổn tôn chỉ là như cái cầu vồng thôi. Thấy đó nhưng mà nắm không được.
Phật giáo Tây Tạng quán bổn tôn ban đầu là mình quán trong hư không tượng trưng cho cái không, cái tánh Không, từ đó quán ra cái đài hoa sen, quán cái chủng tử của vị đó, rồi dần dần quán vị đó, rồi sau đó đọc thần chú, trong khi đọc chú là mình tỏa ánh sáng của vị đó nó trùm khắp cả vũ trụ này, nó trùm hết hư không đầy đủ hết, phải hông?
Nhưng đó mới là giai đoạn phát sanh thôi. Còn cái giai đoạn thật sự gọi là giai đoạn thành tựu là từ khi mình, bổn tôn, chúng sanh, vũ trụ và mình nó tan với nhau thành tánh Không, lúc đó mới gọi là giai đoạn thành tựu. Thành ra Tây Tạng quán bổn tôn như thế này thế nọ, để mà, quan trọng nhất là hòa tan làm sao?
Và một sabhana là khi nào anh hòa tan rồi, trong đó họ giảng là hòa tan mình để trong bao lâu cho tới khi nó bắt đầu, cái vọng tưởng của mình nó sanh ra, thì lúc đó mình mới xả.
Cái bản tâm thật sự của mình nó như không gian, đó là sự hòa tan, thành ra nên nhớ, dầu cho mình quán bổn tôn hay gì gì đó, mình tu hành, cuối cùng cái đích thực của bổn tôn đó là sự hòa tan vô thành tánh Không cho tất cả mọi sự của người hành giả, cho tới bổn tôn, cho tới chúng sanh, cho tới vũ trụ thế giới này nó hòa tan vô thành cái tánh Không. Thành ra đó gọi là giai đoạn hòa tan, đó là giai đoạn thành tựu, thì lúc đó, khi hòa tan mình trở về cái tánh Không thật sự của mình, còn trước kia là giai đoạn phát sanh thôi, mà giai đoạn phát sanh đó Tây nhiều khi nó dịch là giai đoạn sáng tạo có nghĩa là mình tưởng tượng ra thôi, mình sáng tạo ra thôi.
Quan trọng thật sự cái chung nhất, cái nền tảng của tất cả, cái tu của bổn tôn, đều là giai đoạn hòa tan, bởi vì giai đoạn hòa tan là anh trực tiếp kinh nghiệm cái tánh Không, đó mới là quả mà cũng là cái nền tảng, chớ nói vậy rồi vị nào tu bổn tôn mười bốn tay mười bốn đầu chẳng hạn, còn vị nào tu có bốn mặt thôi bốn tay thôi thì vị đó thua thì không phải, phải hông? Không phải nhiều tay hơn là tốt hơn đâu.
Cái vấn đề quan trọng nhất mình có hòa tan được hay không? Khi hòa tan đó mình còn gọi là nhập định đó, mình nhập định vào trong tánh Không, và mình làm vậy nó quen thuộc rồi bởi vì bên Tây Tạng gọi thiền định là làm quen, mình làm quen với tánh Không tới một cái mức độ nào đó mình thấy thật sự nó, thấy trực tiếp nó.

Nếu như mình học cho kỹ mình sẽ thấy Phật giáo tất cả mọi cái đều đồng ý là: Pháp thân, Báo thân, Hóa thân khi mình quán bổn tôn mình trì chú đó là mình chỉ quán từ Báo thân và Hóa thân mà Báo thân và Hóa thân nói đích xác là sắc thân, sắc thân có nghĩa là vật chất mà vật chất thì phải vô thường. Còn cái Pháp thân thì đâu phải vật chất nữa, cho nên mình nhờ cái Báo thân và Hóa thân đó mình đạt tới Pháp thân, mình đạt tới cái nền tảng của Phật chúng sanh, tất cả mọi cái hết. Chớ không phải cái quán tưởng đó là cái cuối cùng đâu.
Cuối cùng là hòa tan tất cả mọi cái thành tánh Không, để đạt tới trở về tánh Không, tánh Không đó nó nằm ngay trong tâm mình đây. Bởi vậy mới có giải thoát chớ tánh Không nó nằm ngoài kia thì làm sao mà giải thoát được? Tánh Không đó bây giờ Tây Tạng dịch ra là “bản tánh của tâm thức”, “bản tánh của tâm”, bản tánh của tâm có nghĩa là tánh Không, chớ không phải bản tánh của tâm là một cục gì trong này đâu.
Và bởi vì bản tánh của tâm là Không cho nên nó có thể chấp nhận tất cả những cái kiếp sanh tử của mình, nếu nó không đồng ý thì làm sao nó ôm được bao nhiêu kiếp sanh tử của mình, phải hông? Cái thân mình đâu có ôm nổi bao nhiêu kiếp sanh tử của mình, chỉ có tánh Không nó mới chứa đựng bao nhiêu kiếp sanh tử của mình, nó không chật chội gì hết.
Mà khi mình đạt tới nó thì mình giải thoát.

Tánh Hải Kính ghi