QUÁN SÁT VỀ SỰ TRÓI BUỘC VÀ GIẢI THOÁT 

1 

諸行往來者

常不應往來

無常亦不應

眾生亦復然

16.1

Những Tác vi của tâm thức (Hành-行) là cái gì có đến có đi,

Những gì hằng thường, thì không hề có đến có đi,

Những gì không hằng thường, thì cũng không hề có đến có đi,

Tất cả mọi chúng sinh cũng đều như thế cả.

眾生往來(?)

陰界諸入中

五種求盡無

誰有往來者

16.2

Nếu chúng sinh có đến có đi (Sinh tử, Luân hồi),(?Hán văn chỉ 4 chữ, thiếu một chữ?)

Thì xét đến cùng trong năm điều kiện nhận thức (Ngũ Ấm-五陰), trong những cách thụ nhận (?, chưa xác định được nghĩa của chữ "Giới-界" và "Nhập-入")

Cả trong năm yếu tố, (chưa xác định được nghĩa chữ "Chủng-種")

Cũng đều không thấy "Ai" (chủ thể) của việc đến và đi ấy.

3 

若從身至身

往來即無身

若其無有身

則無有往來

16.3

Nếu luân hồi chuyển từ xác thân này sang xác thân khác

Thì luân hồi tự nó không có thân xác.

Nếu chính nó không có xác thân,

Thì không có luân hồi nào cả.

4 

諸行若滅者

是事終不然

眾生若滅者

是事亦不然

16.4 (Nếu vậy thì:)

Những tác vi tạo tác (Hành-行), là những gì mất đi hết chăng?

Việc này nói cho cùng không thỏa đáng.

Chúng sinh, nếu sẽ diệt vong chăng?

Điều này cũng không thỏa đáng.

5 

諸行生滅相

不縛亦不解

眾生如先說

不縛亦不解

16.5

Những tác vi của tâm thức đều có tính cách sinh khởi và hoại diệt,

Tự nó không bị trói buộc, cũng chẳng phải giải thoát

Mọi chúng sinh, như đã nói trên (1d)

Cũng không bị trói buộc, cũng chẳng phải giải thoát.

6 

若身名為縛

有身則不縛

無身亦不縛

於何而有縛

16.6

Nếu thân xác được cho là điều kiện trói buộc,

Kẻ có (Chủ nhân của) thân xác thì hẳn phải không chịu điều kiện trói buộc ấy,

Không có thân xác thì cũng không chịu điều kiện trói buộc,

Vậy thì chịu điều kiện trói buộc bởi cái gì?

7 

若可縛先縛

則應縛可縛

而先實無縛

餘如去來答

16.7

Nếu kẻ bị trói buộc có trước sự trói buộc,

Thì hẳn nhiên là: Kẻ bị trói buộc tự mình trói buộc,

Mà thật ra thì không có cái gì trói buộc mình cả.

Những hệ luận còn lại cũng như phẩm Chuyển Động.

8 

縛者無有解

無縛亦無解

縛時有解者

縛解則一時

16.8

Kẻ đang bị trói buộc thì không có giải thoát,

Kẻ không bị trói buộc cũng không có giải thoát,

Nếu đang lúc trói buộc mà có giải thoát,

Thì giải thoát và trói buộc có cùng một lúc sao?

9 

若不受諸法

我當得涅槃

若人如是者

還為受所縛

16.9

Nếu kẻ nào cho rằng: (Vậy không cần gì phải thụ pháp tu học làm chi),

Ta cũng hiện đang được giải thoát Niết bàn rồi.

Thì với cách nghĩ như thế, kẻ ấy

Lại quay về chỗ tự buộc trói chính mình.

10 

不離於生死

而別有涅槃

實相義如是

云何有分別

16.10

Không rời khỏi Luân hồi Sinh tử,

Vẫn sơ nguyên hiện hữu Niết bàn,

Áo nghĩa mênh mông chân thật đó,

Sao còn mờ mịt biệt phân hơn?