Bệnh do ô nhiễm phóng xạ

Chất phóng xạ - tự nhiên và nhân tạo

Chất phóng xạ (CPX) là một dạng năng lượng tự nhiên có trong đất, từ ánh sáng mặt trời và các tia vũ trụ, ngoài ra còn xuất phát từ các nguồn nhân tạo như máy chụp X-quang, các máy móc y tế dùng phóng xạ để chẩn đoán và điều trị, các thiết bị thăm dò... Bởi vậy, chúng ta đều có thể tiếp xúc, ăn uống, hít thở phải CPX.

Các CPX nhân tạo đã đem lại nhiều lợi ích trong chẩn đoán, điều trị bệnh, cũng như hàng loạt kỹ thuật trong khoa học, nghiên cứu sinh học, nông nghiệp và công nghiệp. Tia X dùng để soi hành lý tại sân bay, kiểm tra các khuyết tật mối hàn và các vết hàn hoặc các vết nứt trong công trình xây dựng... Bức xạ (BX) mạnh được sử dụng thành công trong việc phát triển 1.500 giống cây lương thực và cây trồng cho sản lượng cao, chống chịu tốt hơn với điều kiện thiên nhiên và sâu bệnh.

Ảnh hưởng của CPX đến cơ thể:

Một lượng BX ion hóa nhỏ nhất xuyên qua tế bào sống có thể làm tổn thương lâu dài đến mô, ảnh hưởng đến hoạt động tế bào, gây nên các phản ứng nhẹ như da đỏ ửng, hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng như ung thư và tử vong, tùy lượng CPX mà cơ thể hấp thụ, loại PX, cách tiếp xúc và thời gian tiếp xúc.

Liều cao một lần có thể gây tử vong, trong khi với cùng liều như vậy nhưng hấp thụ lâu dài có thể không gây bất cứ biểu hiện bệnh tật nào. Tiếp xúc với PX liều lượng ít gây tổn thương nghiêm trọng phân tử DNA di truyền, các tế bào không bình thường được hình thành và sản sinh có thể làm tăng nguy cơ ung thư hoặc các ảnh hưởng xấu khác đối với sức khỏe.

Triệu chứng:

Điều quan trọng là tổn thương BX không có các dấu hiệu và triệu chứng đặc biệt, do đó nạn nhân không ý thức được rằng mình có thể đã bị chiếu xạ.

Các triệu chứng khởi phát sau khi bị chiếu xạ:

- Buồn nôn, mệt mỏi kèm theo ban đỏ, có thể sốt kèm tiêu chảy và các triệu chứng khác không giải thích được nguyên nhân. Tiếp theo là một thời kỳ ủ bệnh với thời gian khác nhau, đặc trưng bởi các triệu chứng viêm nhiễm, chảy máu, bệnh dạ dày và ruột, thiếu các tế bào máu.

- Thương tổn da không do các nguyên nhân sau: bỏng nhiệt hoặc hóa chất, bị côn trùng cắn, có bệnh sử về da hoặc dị ứng thuốc. Có triệu chứng rụng lông hoặc có vấn đề về máu (như đốm máu, chảy máu răng hoặc mũi), buồn nôn và nôn mửa 2-4 tuần trước đó.

- Chiếu xạ cục bộ, tùy thuộc liều chiếu, có thể khiến cho vùng bị chiếu lên ban đỏ, phù nề, bỏng rộp khô và ướt, tróc vảy, đau đớn, hoại tử hoặc rụng lông. Những tổn thương da cục bộ tiến triển chậm có thể gây đau đớn và khó điều trị.

Ăn chay chống bức xạ?

Nguồn xạ trong thiết bị xạ trị có thể chỉ chiếu một vùng nhỏ trên da và tế bào. Trong những trường hợp đó, liều cao cũng không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng có thể gây ra tổn thương cục bộ, các bộ phận khác như cơ quan nội tạng, tủy xương, trung tâm thần kinh vẫn tiếp tục hoạt động bình thường.

Tuy vậy, khi da gặp nguồn xạ mạnh sẽ bị tổn thương nghiêm trọng với những vết đỏ, phồng rộp và loét. Nếu liều không cao lắm, vết thương có thể lành sau vài tuần. Nhưng nếu liều cao diệt hết các tế bào da, thì việc lành vết thương sẽ rất lâu và để lại sẹo. Nếu các tuyến sinh dục phải chịu liều ngang với liều toàn thân gây tử vong, thì xảy ra khả năng vô sinh tức thời hoặc vĩnh viễn. Trong xạ trị, khi một khối u ác bị chiếu liều cao liên tục hằng ngày trong vài tuần, thì các mô khỏe liền kề cũng bị ảnh hưởng.

Nếu nghi ngờ có nhiễm bẩn phóng xạ, cần tránh sự lan rộng của CPX bằng cách ly. Liên hệ với cơ quan an toàn BX hoặc cơ sở dịch vụ để kiểm xạ và thử máu, cứ 4-6 giờ một lần trong một ngày để đánh giá biểu hiện giảm bạch cầu trong máu.

Theo y học cổ truyền, việc ăn chay có thể chống lại các bức xạ và tia cực tím. Tương đậu nành có tác dụng loại bỏ các chất độc kim loại, hóa chất và phóng xạ ra khỏi cơ thể cũng như có thể giải độc "nicotine" của thuốc lá, trong gạo lứt có glutation cũng có tác dụng chống lại các loại phóng xạ.

 TS Bùi Mạnh Hà (Theo Báo Thanh Niên)